اختراع: راه‌حل برای مشکل یا مسئله؟
اگر به فکر اختراع هستید، حتما باید این سوال را از خودتان بپرسید : “من باید در پی حل کردن چه چیزی باشم؟ مشکل یا مسئله؟”
اگر این سوال به ذهنتان رسید که “مگر مشکل با مسئله تفاوت هم دارند؟” پس ادامه مقاله را مطالعه کنید.
لازم است قبل از شروع، مسئله و مشکل را باز کنیم.
فرض کنید دستگاهی دارید که به خوبی کار نمی‌کند. کار می‌کند اما یک جای کار می‌لنگد. آن را به تعمیرکار می‌سپارید. او پس از بررسی متوجه می‌شود که عمر قطعه‌ای داخل دستگاه رو به اتمام است. از این جهت به درستی کار نمی‌کند.
در اینجا با دو مقوله مشکل و مسئله روبرو هستیم. مشکل آن است که دستگاه به درستی کار نمی‌کند. مسئله هم “پیدا کردن راه‌حلی برای درست کار کردن دستگاه ” است.
اجازه بدید به صورت علمی این دو موضوع را بررسی کنیم.
در کتاب‌های مختلف، تعاریف متعددی برای مشکل و مسئله مطرح شده است که در جدول آنها را می‌بینید.
با توجه به تعاریف موجود، می‌توان این طور مشکل و مسئله را باز کرد.
مشکل وضعیتی نامطلوب است که حس منفی ایجاد می‌کند. می‌دانیم یک چیزی درست نیست اما اینکه چه چیزی و کجا و چگونه نمی‌دانیم. در مثال دستگاه، متوجه این شدیم که دستگاه به خوبی کار نمی‌کند اما دقیقا کجای کار می‌لنگد را نمی‌دانیم.
اما مسئله شفاف است. در واقع مسئله دارای یک وضعیت موجود و یک وضعیت مطلوب است که شکافی بین این دو وجود دارد که با راهکاری این شکاف بایستی از بین برود. در مثال دستگاه، وضعیت موجود، اتمام پایان عمر قطعه است و وضعیت مطلوب، درست کار کردن دستگاه است. راه‌حل هم تعویض قطعه مورد نظر است. پس هر دو وضعیت شفاف هستند و تنها نیاز به یک راه‌حل است.
در اختراع به دو صورت عمل می‌کنیم:
1- مشکلی را می‌یابیم، آن را تبدیل به مسئله کرده، سپس راه‌حل نوآوارنه‌ای برای آن پیدا می‌کنیم.
2- از همان ابتدا درصدد حل مسئله‌ای هستیم.
علی ای حال در اختراع بایستی راه‌حل برای مسئله‌ای پیدا کنیم.
در صورتی که تفاوت مسئله و مشکل را به خوبی درک نکنیم، نمی‌توانیم اختراع کنیم. چون در مسیر اشتباه قرار می‌گیریم.
اگر روی چیزی تمرکز کرده‌اید، مشکل باشد، راه‌حلی برای آن نمی‌توانید بیابید.
به مثال‌های زیر توجه کنید.
- پدربزرگ زهرا دیابت دارد. او هر روز چندین مرتبه بایستی قندخون خود را بگیرد تا بتواند دیابتش را کنترل کند. اما او این کار را انجام نمی‌دهد. گاهی دو روز از انجام این کار سر باز می‌زند. دیگران هم هر چقدر تلاش می‌کنند که به او انگیزه انجام این کار را بدهند، فایده‌ای ندارد.
- مادر کودکان معترض هستند که موقع غذا دادن به فرزندانشان، باید حواسشان به ظرف غذا باشد تا بر اثر ضربه دست یا پای کودک، ظرف غذا نریزد. مادران در مغازه‌های سیسمونی به دنبال ظروف غذایی هستند که بر اثر ضربه تعادل خود را حفظ کند.
- افرادی که از دستکش‌های یکبار مصرف استفاده می‌کنند از اینکه ممکن است عین تعویض دستکش، آلودگی‌ها منتقل شوند، نگران هستند.
به نظر شما کدام مسئله است و کدام مشکل؟
در مثال پدربزرگی که دیابت دارد با یک مشکل روبرو هستیم که دلیل آن را نمی‌دانیم. پس ابتدا این مشکل را به مسئله تبدیل می‌کنیم. بعد از آن به دنبال راه‌حل می‌گردیم.
گرفتن قندخون در خانه اصولا با دستگاه‌هایی صورت می‌گیرد که لازم است نمونه خون از سر انگشتان دست گرفته شود. این مناطق به شدت حساس هستند و تجمع گیرنده‌های حسی در این مناطق بیشتر از سایر مناطق بدن است. حس درد در این مناطق بیشتر از سایر مناطق است. این برای پدربزرگ زهرا دلهره آور است.
الان به مسئله رسیدیم:
وضعیت موجود: درد هنگام گرفتن نمونه خون
وضعیت مطلوب: گرفتن نمونه خون بدون درد
راه‌حل: ابزاری که بدون درد این کار را انجام دهد.
در مثال ظرف غذای کودک با یک مسئله مواجه هستیم:
وضعیت موجود: ظروف غذایی که بر اثر ضربه، غذای داخل آنها می‌ریزد.
وضعیت مطلوب: ظرف غذایی که تعادل داشته باشد و بر اثر ضربه تعادل خود را حفظ کند.
اکنون باید به دنبال راه‌حل باشیم.
تمرینک: مثال دستکش‌های یکبار مصرف را شما بفرمایید که مسئله است یا مشکل.
بنابراین هر زمان به دنبال اختراع کردن هستید، به دنبال مسئله باشید یا مشکل را تبدیل به مسئله کنید.
پیشنهاد: مطالعه مقاله “ایده‌پردازی چیست؟“
