ایده‌یابی اختراع
ایده‌یابی موثر نیازمند شناخت عمیق نیازها و قرار گرفتن در مسیر درست است. روش‌های گوناگونی برای ایده‌یابی اختراع وجود دارد. در این مقاله به یکی از روش‌های کاربردی و اصولی پرداخته می‌شود که کمتر کسی از آن اطلاع دارد.
اکثرا برای ایده‌یابی اختراع اینگونه عمل می‌کنند: ابتدا مشکل یا مسئله‌ای را پیدا می‌کنند و سپس به دنبال راه‌حل برای آن می‌گردند. این هم یکی از روش‌هاست. اما روشی که در ادامه بیان می‌شود، هم جدید است و هم مسیر روشنی دارد و به تعداد زیادی ایده می‌رسید.
ابتدا باید چند تعریف را مشخص کنیم. نیاز و خواسته. سپس دو مورد از نظریه نیازها که بسیار معروف هم هستند را با هم بررسی می نیم و سپس با روش کار برای ایده‌یابی اختراع آشنا می‌شوید.
بخش اول: تعریف مفاهیم پایه
نیاز چیست؟
نیاز را می‌توان این گونه تعریف کرد:
نیاز، نوعی محرومیت درک شده است. این تعریف دو واژه‌ی کلیدی دارد: محرومیت و درک شده. که هر دو نقش مهمی در شکل‌گیری نیاز ایفا می‌کنند.
محرومیت
محرومیت به معنای نبودن یا کمبود چیزی است. این کمبود ممکن است واقعی و قابل مشاهده باشد مثل نبود غذا، یا درونی و روانی باشد مثل نداشتن احترام.
محرومیت لزوما به معنای فقیر بودن نیست. بلکه می‌تواند نشانه‌ی فاصله بین وضعیت موجود و وضعیت مطلوب در ذهن فرد باشد.
درک شده
درک شدن به معنای آگاه بودن از آن محرومیت. یعنی فرد باید خود را از چیزی محروم ببیند یا دست‌کم احساس کند که چیزی را ندارد که باید داشته باشد.
خواسته چیست؟
روش‌های مختلفی که نیازی را برآورده می‌کنیم، خواسته می‌گویند. مثلا تشنه هستیم. تشنگی یک نیاز است و ممکن است به روش‌های مختلفی آن را برآورده کنیم. مثلا آب بنوشیم یا آبمیوه بنویشیم یا از بستنی برای رفع تشنگی استفاده کنیم یا نوشابه استفاده کنیم. پس ما به روش‌های مختلفی می‌توانیم نیاز خود را برآورده کنیم که به آن خواسته می‌گویند. به صورت خلاصه، خواسته اشکال مختلف برآورده کردن نیاز.
بخش دوم: نظریه‌های مرتبط با نیاز
سلسله مراتب نیازهای مزلو
مزلو یک روانشناس انسان‌گرا بود که نیازهای انسانی را در 5 سطح طبقه‌بندی کرد که عبارتند از:
نیازهای فیزیولوژیک: مانند آب، غذا، خواب
نیازهای ایمنی: امنیت جانی، شغلی، مالی
نیاز به تعلق و عشق: روابط انسانی، خانواده، دوستی
نیاز به احترام: اعتماد به نقس، منزلت اجتماعی
خودشکوفایی: رشد فردی، خودشناسی، خلاقیت
در این مدل، نیازها به صورت سلسله مراتبی هستند یعنی تا نیازهای سطوح پایین‌تر برآورده نشوند، فرد سراغ نیازهای سطح بالاتر نمی‌رود. مثلا تا زمانی امنیت شغلی نباشد، فرد زیاد به فکر خودشناسی نیست.
تئوری انتخاب
این نظریه توسط ویلیام گلسر بیان شده است. گلسر می‌گوید همه رفتارهای ما برای برآوردن پنج نیاز اساسی انجام می‌شود:
بقا
عشق و تعلق
قدرت و ارزشمندی
آزادی
تفریح
گلسر نظریه‌ای غیر سلسله مراتبی دارد و معتقد بود همه انسان‌ها پنج نیاز اساسی دارند که همزمان و مداوم فعالیت می‌کنند.
اکنون با توجه به آشنایی با تعاریف و نظریه‌ها سراغ روش مورد نظر برای ایده‌یابی اختراع می‌رویم.
بخش سوم: مراحل ایده‌یابی برای اختراع
مرحله اول: انتخاب یک نیاز
ابتدا یکی از نیازهای انسانی را از نظریه مزلو یا گلسر انتخاب کنید.
مرحله دوم: انتخاب مخاطب هدف
در این مرحله مشخص می‌کنید که برای چه گروهی از مردم می‌خواهید اختراع داشته باشید. مثلا سالمندان، جوانان، کارگران کارخانه و …
مرحله سوم: جستجوی خواسته‌ها( راه‌های مختلف پاسخ به نیاز)
در این مرحله بررسی می‌کنیم که آن نیاز خاص را به چه روش‌هایی می‌توان پاسخ داد. این راه‌ها همان خواسته‌ها هستند. هر خواسته، شکلی از پاسخ به نیاز است. مثلا
نیاز: تعلق
مخاطب: سالمندان
خواسته: تماس تصویری با فرزندان، شرکت در محفل‌های فرهنگی، حضور در گروه‌های آنلاین
مرحله چهارم: ایده‌پردازی برای هر خواسته
در این مرحله برای خواسته‌هایی که یادداشت کردید، شروع به ایده‌پردازی می‌کنید. مثلا در مثال بالا سالمندان نیاز به تعلق دارند و به روش‌های مختلفی مثل تماس با فرزندان، شرکت در گروه‌های مختلف و … می‌خواهند نیاز تعلق خود را ، برآورده کنند. اکنون برای هر خواسته ایده‌پردازی کنید. مثلا برای تماس با فرزندان ایده‌ها می‌توانند اینها باشند: گجتی که با یک کلید با فرزند ارتباط تصویری ایجاد کند، مچ‌بندی که فرزندان استفاده کنند تا در روز به آنها یاداوری کند که با والدین تماس بگیرند و ….
در این مرحله می‌توانید از روش‌های مختلف ایده‌پردازی مثل طوفان فکری، اسکمپر و … استفاده کنید.
مثال و تمرین
نیاز: امنیت
مخاطب هدف: کوهنوردان
خواسته:
امنیت یک کوهنورد در موارد زیر به خطر می‌افتد:
پرت شدن، سقوط سنگ، تشنگی و گرسنگی اگر مدت طولانی در مکانی گیر افتاده باشد، گم شدن، حمله حیوانات
با توجه به در خطر افتادن امنیت یک کوهنورد با مواردی که در بالا ذکر شد، اکنون به بررسی این باید بپردازید که از چه روش‌های مختلفی می‌توان نیاز امنیت او را تامین کرد. (یعنی همان خواسته) در اینجا می‌توان از تکنیک طوفان فکری یا سایر تکنیک‌های ایده‌پردازی استفاده کرد.
برای پرت شدن: طنابی که جلوی پرت شدن را بگیرد، لباسی که اگر پرت شد به محض نزدیک شدن به زمین باد شود، کلاهی که سنسورهایی داشته باشد که به محض تشخیص پرت شدن، چتری داخل آن باشد و باز شود و …
برای حمله حیوانات: چراغ قوه‌ای که نور شدید داشته باشد که حتی در روشنایی چشم حیوانات را اذیت کند و آنها را دور کند، وسیله‌ای که امواج خاصی تولید کند تا حیوان دور شود و …
همین طور برای سایر موارد مثل سقوط سنگ، گم شدن هم به همین صورت ایده‌پردازی کنید. بعد از آن از بین ایده‌هایی که دارید می‌توانید یکی را انتخاب کرده و وارد مرحله تبدیل ایده به اختراع شوید.
در ادامه جدولی از نیازهای مختلف و براساس همین 4 مرحله برای نمونه آمده است.
بنابراین شما با استفاده از این روش می‌توانید به راحتی به تعداد زیادی از ایده برای اختراع خود برسید.
برای این روش یک بومی طراحی شده است که می‌توانید برای دریافت آن روی دکمه زیر کلیک کنید.
